Cees van Rutten - Onbegrensde kaders

Deze tentoonstelling van Cees van Rutten (1952, NL) valt samen met de boekpresentatie van het aan Van Rutten gewijde deel uit de serie Haags Palet. Op de tentoonstelling ligt de nadruk op zijn laatste ontwikkelingen. Nieuwe materialen en kleuren hebben hun intrede gedaan. Van Rutten is nog altijd de minimalistische, bedachtzame maker, de kunstenaar die met weinig middelen een helder, strak beeld neerzet. Een geometrisch geleed vlak, dat volgens een wiskundig systeem is onderverdeeld, waarbij de spontaan ontstane rafelrand, rimpeling of afwijking het ritme een extra dimensie geeft. Subtiele tegenstellingen tussen orde en verstoring, strak en rafelig, stoer en breekbaar, glad en ruw, kenmerken Van Ruttens werk. 

Bestaand materiaal vormde altijd al de basis voor zijn ritmische experimenten. Van Rutten vulde bakken met ready made-materialen zoals ijslollystokjes, lucifers of gebruikte penselen. Gebroken ontbijtbordjes en ‘afgedankte’ schilderijen van rommelmarkten kregen bij hem een tweede leven. Vergankelijk materiaal zoals spaghetti of drop verwerkte hij tot ritmische reliëfs. Repen textiel, gewikkeld en geplooid, suggereerden golvende rimpelingen; vormen van gestapeld golfkarton bouwde hij tot twee- en driedimensionale objecten. 

De laatste jaren zocht Van Rutten naar strakkere en simpeler methodes, met minder lijm en verf, en meer ‘schone’ materialen. Dat onderzoek leidde tot een lijnenspel met touw, draden en garens. Hij had eerder al structuren vervaardigd van gladde postbode-elastieken, en hij gebruikte touw voor een duo-compositie met Christa Dohmen. In dat werk, Feeling Bound (2014), had het touw een formele èn een inhoudelijke betekenis. 

Het wikkelen van touw of draad tot een subtiel lineair spel beviel hem. Toen in 2016 een weverij in Zuid-Duitsland hem klossen dik garen ter beschikking stelde, resulteerde dat in de serie Garn. Het gemêleerde grijs daarin bestaat uit zogenaamd zwabberkatoen, terwijl het stralende geel uit een dunnere garenvariant is opgebouwd. In de Duitse weverij is tegenwoordig het Draadwerk te zien, een Gesamtkunstwerk dat eerder in Pulchri stond opgesteld. Op een houten plaat met 288 spijkers en met behulp van vier kleuren garen mochten de bezoekers naar hartenlust opspannen, lijntrekken en wikkelen.

Vervolgens ontdekte Cees van Rutten, doorgaand op dit spoor, een ragfijn Italiaans zijdeachtig garen in achtenzestig kleuren. In ultradunne lijntjes wikkelt hij dit garen in prachtige kleurschakeringen rond kleine panelen, waardoor een nauwelijks zichtbaar reliëf ontstaat. Het resultaat is een grootse, kleurrijke creatie die uit negenennegentig van zulke panelen bestaat. De afmetingen zijn gebaseerd op de gulden snede en binnen elk paneeltje is een strikte twaalfdeling gehanteerd. De titels van de afzonderlijke panelen verwijzen naar postcodes uit de bloembollenstreek. 

Ook in dit kunstwerk schuilt, zoals in al zijn werk, achter het geordende ritme subtiel de poëzie. Cees van Rutten gebruikt het vaste kader om te refereren aan de logische wetten van de natuur, maar juist het ambachtelijke van het maakproces, waardoor kleine rafeltjes ontstaan en het resultaat niet mechanisch, maar menselijk is, maakt zijn werk ontroerend. De mens wil graag alles perfect voor elkaar hebben, maar dat is onmogelijk. 

Cees van Rutten volgde de opleiding Grafische Vormgeving aan de Koninklijke Academie in Den Haag. Zijn voorliefde voor de heldere structuur is onmiskenbaar: het vlak, ritmisch verdeeld met boeiend licht- en schaduwspel, geleed in regelmatige vormen van gestapelde figuren. Van Rutten houdt van subtiele tegenstellingen tussen regelmaat en verstoringen, tussen strak en rafelig, tussen glad en ruw, gesneden en gescheurd. Met grote eenvoud als signatuur.