Dominique Ampe - In de herinnering van het huis

Impressies en sfeermomenten in de herinneringen van Dominique Ampe:

Herinneringen zijn een spreekwoordelijke goudmijn voor een kunstenaar. De Belgische kunstenaar Dominique Ampe gebruikt herinneringen voor persoonlijke en zeer gelaagde schilderijen en werken in gemengde techniek, waarbij hij zijn kennis van architectuur, fotografie,  grafiek en aquarel toepast. Van 16 november tot en met 11 december 2019  toont hij ‘Herinneringen aan een huis’ in de  grote Mesdagzaal van Pulchri Studio. Op een typisch tijdelijke Nederlandse  hittegolfdag  in juni sprak ik Ampe over deze komende tentoonstelling,  in zijn atelier in Breda.

Dominique Ampe wordt geboren als zoon van een apotheker, in een behoudend katholiek milieu in het provinciestadje Mortsel (vlakbij Antwerpen). Ampe tekent al op jonge leeftijd. Hij kiest een ‘echt beroep’, en volgt de opleiding voor architect aan het Sint Lucas Instituut in Brussel-Schaarbeek(*). Dominique:’ Sint Lucas was een stevige opleiding, er werd wel gezegd dat de studenten op het Instituut hun vingers kapottekenden. In het eerste studiejaar waren we  eindeloos lang bezig met het nauwgezet tekenen van rechte lijnen en later moest je per week minstens tien schetsen van huizen en straten inleveren.  Er werd je op Sint Lucas een ongelooflijk kritische blik opgelegd, zodanig dat het moeilijk werd om je eigen werk nog te aanvaarden.’ 

Na drie jaar switcht hij naar de afdeling toegepaste grafiek aan de Academie voor Beeldende  Kunsten te Mechelen. Na zijn afstuderen combineert Dominique vrij kunstenaarschap met betrekkingen als kunstdocent. Ampe is achtereenvolgens docent aan het Sint Lucas Instituut te Brussel en de Karel De Grote Hogeschool te Antwerpen, en sinds jaren docent aan de  Avans Hogeschool/Academie voor Kunst en Vormgeving Sint Joost, te Breda. 

Soberheid zonder programma:

Ampe werkt niet volgens een programma, of een bepaalde stijl: ‘Je kunt in mijn werk van de afgelopen 50 jaar geen periodes met een bepaalde omlijning aanwijzen. In feite werk ik intuïtief. Ik werk soms zo lang aan sommige doeken dat je zou kunnen zeggen dat er binnen de gelaagdheid periodes ontstaan! Het is wel zo dat ik  bepaalde onderwerpen binnen eenzelfde thema heb uitgewerkt. De titel ‘Herinnering van het  huis’ van mijn komende tentoonstelling in Pulchri Studio geeft dat al aan. Het is een rekbaar begrip waarmee je alle kanten op kunt gaan. De ‘kamers’ op de werken corresponderen altijd met bepaalde ruimtes waar ik geweest ben en waaraan ik herinneringen heb, vanuit een kort of  lang verleden. Ik geef met mijn werk een grafisch beeld op basis van herinneringen, en het doet niet ter zake of die herinnering klopt of niet – het zijn impressies. Ik werk binnen een bepaald verhaal, waarin sommige elementen aansluiten bij vroeger. Ik gebruik een vrij breed scala aan materiaal. Ik streef naar een bepaald sfeermoment van licht en kleur.’ 

Het kleurpalet in het werk is veelal sober, met een tendens naar grijswaarden: ‘Kleur is niet altijd het hoofdelement in mijn werk, dat is de vorm.’ In sommige werken haalt Ampe de  scholen van zijn jeugd voor even terug, met hoge muren en schoolbankjes in schraal daglicht. Soms is het daglicht uit deuren en ramen fel, alsof  de vrijheid bijzonder lonkt. Dominique maakt ook naar ‘impressionisme’ tenderende werken, die zijn sfeer-opvatting onderstrepen, zoals een schilderij gebaseerd op zijn huis in Frankrijk, met typerend blauw-doorschijnend licht uit het noordoosten. 

Regisseur en architect:

Hij is een regisseur die voor elk werk een sobere ruimte presenteert, ingericht met  basale objecten die vaak terugkomen, en een bepaalde handeling. Ampe heeft als kunstenaar de  regie nadrukkelijk zelf in handen - hij verdeelt figuratie en kleur spaarzaam over de schilderijen en bladen. Met de vele eigenzinnig ingerichte binnenruimtes zou je kunnen zeggen dat ook ‘architect Ampe’  zich laat gelden… Die binnenruimtes zijn een vertrouwde omgeving, beschermd door  muren en luiken. De vaak terugkerende stoelen, ladders, tafels, schoorsteenmantels, trappen, deuren, kasten en ramen zijn volgens Ampe metaforen; zo is de ladder een weg naar het verhevene, en zijn deuren en ramen een uitweg naar de vrije buitenwereld. Wolken staan voor ‘wegdromen’. Kasten hebben lades en deuren die kunnen worden afgesloten. Andere basale elementen die Ampe gebruikt, zijn vierkanten, cirkels, horizontalen en verticalen. De verfspatten en krassen in een  aantal schilderijen zijn zeker zo belangrijk als de genoemde objecten, net als de nageschilderde foto’s  en kunstwerken. 

Het ‘Museumbezoek’, een prominent schilderij op deze tentoonstelling, weerspiegelt volgens Ampe  het ‘taboe’ in zijn ouderlijk huis op beeldende kunst. We zien visuele censuur: in ‘Museumbezoek’ zijn de schilderijen in de zalen afgedekt (overschilderd), en er hangt verder een doek waarop een vrouw de handen voor de ogen houdt. Onder een trap in de museumzaal zien we een strafhokje. Meermalen herneemt Ampe bepaalde thema’s van eerdere doeken; in 2009 exposeert hij onder meer in Breda een afwijkende versie van ‘Museumbezoek’, ‘Bezoek aan het geheime museum’, waarin enkele doeken in de zaal van hun ‘sluier’ zijn ontdaan. Verder  zien we in ‘Tekens van de Verbeelding’  in een atelieroverzicht bijna achteloos een vrouwelijk naakt tussen een aantal verzamelde doeken. De kunstenaar kiest voor complexiteit binnen de ogenschijnlijke soberheid, en het is aan de kijker om de handeling op de werken te interpreteren.

Verwijzingen naar huizen en ateliers :

Ampe gebruikt ook geschilderde letters, cijfers en woorden als beeldelement. Hij voorziet bijvoorbeeld vier kasten in een ruimte van zijn initialen. Getallen verwijzen naar huisnummers van Ampe’s achtereenvolgende woningen en ateliers, straatnamen worden overgeslagen omdat ze te als zwaarwichtig kunnen worden ervaren (zoals de heiligen- en pausnaam Benedictus). ‘4711’  verwijst naar de eau de cologne die in de apotheek van zijn vader werden verkocht. Afzonderlijke letters corresponderen met plaatsnamen uit Ampe’s chronologie, zoals Mortsel, Ukkel en Breda.Ook zet hij teksten op een aantal doeken, zoals ’Er was eens… een WOLK die kon SPREKEN…’. Diverse malen ‘stempelt’ Ampe de titel van een werk op het doek.

Op de tentoonstelling staat ook een door Ampe zelf gebouwd houten kunstenaarshuisje,  ‘Bos-atelier 4711’, een beschutte werkplek waarin de kunstenaar zich op het platteland wil terugtrekken, weg van het stadstumult.  De inrichting van de tentoonstelling is ruim en open. ‘Je moet van sfeer naar sfeer gaan als je langs de schilderijen loopt.’  Dominique Ampe benut de eigenaardigheden van de grote Mesdagzaal, en  hij hangt enkele grote doeken in het zicht als je de zaal binnenkomt vanuit de centrale trap van het gebouw, of vanuit de Weissenbruchzaal.